Istorija imena je toliko drevna, da niko zapravo ne zna kada smo počeli da imenujemo jedni druge.
Od začetaka pisane istorije, i dalje u prošlost, dokle sežu koreni usmene tradicije, čini se da su ljudi imali imena. Neki od najstarijih tragova ukazuju na periode hiljadama godine pre naše ere.
Na primer, izvesna arheološka istraživanja došla su do ostataka kineske grnčarije iz precivilizacijskog doba. Ovi materijlani ostaci drevne prošlosti bili su obeleženi posebnim simbolima.
Kako su istraživači utvrdili, nije reč bila o ma kakvim rečima i delovima pisanog jezika, već oznakama koje su upućivale na vlasnika određenog predmeta. Dakle, reč je bila o ličnim smibolima, odnosno nekoj vrsti ličnog imena.
Poreklo i značenje imena Marko
Danas govorimo o jednom od sigurno najpopularnijem imenu kod nas, a i mnogo šire, muškom imenu Marko. Marko je staro ime, a ono je zapravo jedan od oblika drevnog latinskog imena Marcus.
Sasvim sigurno vam je poznato ime čuvenog i mudrog vojskovođe Marka Aurelija, a još verovatnije našeg epskog junaka Marka Kraljevića. Originalna latinska verzija imena Marko glasi Marcus, a čitamo ga kao Markus.
Prema osnovnom tumačenju, ime se vezuje za rimsko božanstvo rata, boga Marsa. U prevodu, ime Marcus, odnosno Marko, znači ‘onaj koji je Marsu posvećen’. Postoji i drugo tumačenje koje ovo ime povezuje sa rečju ‘čekić’.
Ovo se ime povezuje i sa mesecom martom, koji i sam nosi ime prema ovom rimskom božanstvu.
U tom slučaju, ime Marko se vezuje za decu koja su rođenaupravo u martu mesecu, pa tako i samo značenje imena može da se tumači kao ‘onaj koji je rođen u martu’.
Drugim rečima, Marko je martovsko dete. Ili Marsovo. Pored ratobornog Marsa, ovo ime se često vezuje za jevanđelista Marka, jednog od autora Novog Zaveta, kome se zapravo pripisuje najstarije jevanđelje.
Značenje imena nakako ima još veću snagu i upečatljiviji simbolizam kada ga povežemo sa nekim poznatim ličnostima ili likovima, a reč može biti o istorijskim figurama, poput velikih vojskovođa, vladara, svetaca, mudraca, naučnika.
To mogu biti i sasvim drugi modeli; može se govoriti i o likovima iz naših omiljenih knjiga ili drugih izvora fikcije, drevnim bogovima i herojima. U svakom slučaju, imena su moćna.
Kako bismo bolje ilustrovali ime Marko, ukratko ćemo pričati o rimskom božanstvu kome je ovo ime bilo posvećeno, jevanđelistu Marku i našem najslavnijem narodnom junaku, opevanom u mnogim pesmama, Marku Kraljeviću.
Rimski bog Mars
Rimski bog Mars se često pominje kao ekvivalent grčkom bogu rata, Aresu, mada to i nije sasvim tačno.
Ares, krvožedan i nasilan, okrutan bog rata, nije bio baš omiljen među Starim Grcima, pa ni među ostalim bogovima, ako pogledamo mitološke izvore.
Mars, sa druge strane, bio je božanstvo popularno u Starom Rimu, a Rimljani ga nisu smatrali donosiocem krvi i razdora na način na koji su to činili Grci sa svojim bogom Aresom.
U rimskoj tradiciji, Mars je bio nižeg ranga jedino od Jupitera, vrhovnog božanstva rimskog panteona. Dok je Ares smatran nasilnim i impulsivnim bogom, Mars je važio za daleko uravnoteženije i plemenitije božanstvo.
Naravno, u obzir treba uzeti i samu rimsku kulturu, koja je bila ratu više naklonjena nego što je to slučaj bio sa Starim Grcima. Mars je smatran zaštitnikom grada Rima i ocem slavnih mitoloških blizanaca Romula i Rema, osnivača grada.
Mars ne samo da je smatran bogom rata, već i božanstvom vezanom za zemljoradnju, svakako od esencijalnog značaja za život i blagostanje rimskih građana. Mnoge ceremonije i festivali održavani su u slavu Marsa.
Jedan mesec u godina nosi njegovo ime, kao što znamo. U umetnosti, Mars je obično prikazivan kao snažan muškarac u naponu snage, u ratničkoj opremi.
Ponekad je prikazivan kao mlađi golobradi muškarac, ponekad kao stariji muškarac sa bradom. Mnoge statue koje prikazuju ovo božanstvo predstavljaju pravi ideal muške snage i lepote, što je slučaj i sa grčkim Aresom.
Mars, slavni bog rata i zemljoradnje, bio je obožavan u starom Rimu, pa tako i mnoga čuvena imena iz rimske istorije upravo nose njegovo ime, to jest, posvećena su ovom bogu. Ime Marko nosi isto takvo značenje.
Sveti Marko
Prema pojedinim izvorima, Sveti Marko je bio Jevrejin koji je sledio isusa Hrista i preobratio se u hrišćanstvo.
Marko je u Novom Zavetu pomenut više puta, a pretpostavlja se da je upravo on bio mladić koji je pratio Isusa kada je ovaj bio zarobljen, te pobegao kada su hteli da ga uhvate, odbacivši plašt kojim je bio pokriven, pa je pobegao nag.
Smatra se da je Marko bio tumač Svetog Petra, koji nije govorio grčki jezik. Prema predanju, Marko je osnovao crkvu u Aleksandriji, a ubijen je od strane neznabožaca.
Kako je u tom trenutku vladalo nevreme, Markovo telo nisu mogli da spale, te su ga hrišćanska braća zakopala.
Markovi posmrtni ostaci su iz Aleksandrije preneti u Veneciju, u devetom veku, a u jedanaestom je tamo sagrađena i katedrala posvećena ovom svecu.
Legenda kaže da je, dok se zdanje gradilo, jedan od zidara doživeo nesreću i pao sa skele.
Međutim, čudom je ostao sasvim netaknut, te se od tog trenutka Sveti Marko smatra zaštitnikom zidara.
Sveti Marko je veoma omiljen svetac, a u ikonografiji često predstavljen uz krilatog lava. Ova interesantna kompozicija oslikava moć uskrsnuća i sile koja savladava i samu smrt.
Kod katolika se sveti Marko proslavlja 25. aprila, dok se kod pravoslavaca ovaj svetac praznuje 8. maja. U našoj tradiciji, ovaj dan se proslavlja kao Markovdan.
Marko Kraljević
Za kraj naše priče o imenu Marko, pomenućemo posebno značenje koje ono ima upravo u srpskoj tradiciji.
Ime Marko proslavljeno je u mnogim epskim pesmama posvećenim Kraljeviću Marku. Prema istorijskim izvorima, junak naše epske poezije živeo je u periodu oko Kosovskog Boja, a bio je najstariji sin Vukašina Mrnjavčevića. U epskoj poeziji, Kraljević Marko je dobio status heroja, gotovo kultni.
On je opisan uvek kao veliki junak, no koji u sebi nosi izvesne protivrečnosti. Mada je osuđen da služi turskog sultana, Marko se takvoj sudbini ne opire, već je doživljava na ironičan način.
Zanimljivo je da i istorijski Marko, kao i onaj u epovima, odražava određenu neobičnu protivrečnost.
Naime, iako je veliki heroj i čak se veruje da i sam može pobediti čitavu otomansku vojsku, u pesmama, on to zapravo ne čini.
Štaviše, neki od izvora upućuju na to da je Marko na izvestan način i priželjikivao pobedu neprijatelja, ali i sopstveni smrt, kao neko ko je služio stranog zavojevača.
Prema izvorima koje nam je ostavio Konstantin Filozof, Marko je uoči bitke na Rovinama, u kojoj je posle i poginuo, rekao sledeće: “Ja kažem i molim Gospoda da bude hrišćanima pomoćnik, a ja neka budem prvi među mrtvima u ovom ratu”.